Voorkomen verdere verspreiding
Manieren van verspreiding
Maaien
Een deel van de verspreiding in Nederland heeft zeer waarschijnlijk plaatsgevonden via het maaien van bermen, taluds en ander openbaar groen. Bij het maaien kunnen er gemakkelijk delen van de plant aan de machines blijven hangen die er dan vervolgens op een andere plek weer af vallen. Het is bekend dat de plant vanuit delen van de stengel met een knoop (zie foto) wortel kan schieten en zo kan op de plekken waar het maaisel neerkomt een nieuwe groeilocatie ontstaan. Het op deze wijze verspreiden van duizendknoop is niet aangetoond met onderzoek, maar wanneer wordt gekeken naar het pluksgewijze voorkomen van duizendknoop langs zeer veel lineaire elementen in de openbare ruimte kan bijna niet anders dan geconcludeerd worden dat de soort onder andere op deze manier is verspreid. En ondanks dat er op veel plaatsen gemaaid wordt met een maai- en zuigcombinatie, waarbij het beschreven probleem met de verspreiding van stengeldelen naar verluidt veel minder zou zijn, gaat de verspreiding door maaiwerkzaamheden nog steeds verder.
Verplaatsing van grond met wortelstokken
Een andere zeer belangrijke manier waarop duizendknoop is en wordt verspreid is de verplaatsing van grond met wortelstokken. Op een locatie waar duizendknoop staat, wordt grond met daarin wortelstokken van duizendknoop afgegraven. Deze grond wordt opgeslagen in een depot en vervolgens elders hergebruikt, vaak op meerdere plekken. Daar groeit de duizendknoop zeker weer uit. Het resultaat is dat de duizendknoop vervolgens op beide plekken staat. Soms blijft de duizendknoop deels staan op zo’n gronddepot en wordt deze keer op keer van hieruit verplaatst.
RAW teksten
Om verspreiding via maaien en grondwerk te voorkomen, zijn in samenwerking met CROW standaardbesteksbepalingen in RAW ontwikkeld. Lees meer…
Wat kan hieraan worden gedaan?
Binnen veel organisaties is er nog onbekendheid over de eigenschappen van duizendknoop, de schade die de soort kan veroorzaken en de wijze waarop de verspreiding plaatsvindt. Het is dan ook allereerst belangrijk om de bewustwording over de problematiek rondom duizendknoop te vergroten. Daarvoor verdient het aanbeveling dat terreinbeherende organisaties een beknopt protocol opstellen hoe om te gaan met duizendknoop, zowel voor wat betreft het maaien ervan als de verplaatsing van grond met wortelstokken. Met dit als basis kunnen werknemers goed worden voorgelicht over hoe om te gaan met duizendknoop. Natuurlijk moet ook de herkenning van de plant worden behandeld.
Bij maaiwerk zou men er het beste voor kunnen kiezen de duizendknoop niet mee te maaien tijdens het reguliere beheer. Bij voorkeur gebeurt dit handmatig en wordt het maaisel apart afgevoerd, of ter plaatse achter gelaten. Als de duizendknoop niet gemaaid hoeft te worden en er geen directe aanleiding is voor bestrijding, of geen geld, kan er het beste voor gekozen worden helemaal niet te maaien. Het risico op verdere verspreiding wordt zo geminimaliseerd. Bovendien lijkt duizendknoop soms op maaien te reageren door meer stengels te maken en door sneller aan de randen uit te breiden. De bestrijding kan dan op een ander moment worden opgepakt als dat noodzakelijk of gewenst is.
Een geschikte manier om met maaiafval van duizendknoop om te gaan is het laten drogen van de stengels op een ondergrond waar deze niet opnieuw kunnen uitlopen, zoals asfalt of beton. Vervolgens kan het uitgedroogde maaisel gewoon met het reguliere maaisel worden afgevoerd. Het is echter belangrijk dat het helemaal is uitgedroogd! Een andere optie is het direct afvoeren van het maaiafval naar een gecertificeerd afvalverwerkingsbedrijf. Bermmaaisel is juridisch gezien afval en mag alleen worden afgevoerd naar afvalverwerkingsbedrijven met een vergunning. Meestal gaat dit maaisel naar een composteerinrichting voor groenafval waar het wordt opgeslagen en verwerkt op een vloeistofdichte vloer waarbij er geen kans bestaat dat de plant zich kan verspreiden in de omgeving. Tijdens het composteerproces, dat twee tot drie maanden duurt, treden gedurende langere periodes temperaturen van 55 tot 70 °C op waardoor onkruidkiemen en -zaden worden gedood. Uit Engels onderzoek is gebleken dat de groei van wortelstokken van duizendknoop effectief wordt gestopt bij verhitting boven 55ºC gedurende 3 dagen. Hieruit kan worden geconcludeerd dat zowel de boven- als ondergrondse delen van duizendknoop door een gecertificeerde composteerinrichting kunnen worden verwerkt tot compost zonder dat er risico op verspreiding via deze compost bestaat.
Voor grond die afkomstig is van locaties met duizendknoop (met een buffer om de locaties van minimaal 4 meter), zou in een protocol moeten worden opgenomen wat hiermee wordt gedaan. Dit geldt ook voor grond die op gronddepots is opgeslagen waar duizendknoop staat. Let ook op dat aannemers die werk voor uw organisatie uitvoeren hierop worden gewezen en gecontroleerd. Bij voorkeur wordt contractueel vastgelegd met een aannemer dat er duizendknoopvrije grond wordt gebruikt. Met wortelstokken vervuilde grond kan worden afgevoerd naar een gecertificeerd afvalverwerkingsbedrijf of een grondbank. Zoals eerder gesteld, verdwijnt alle kiemkracht in het composteringsproces, dus de grond met wortelstokken kan gerust naar een (gecertificeerd!) composteringsbedrijf toe worden gebracht. Uit contact met de Grondbank GMG is gebleken dat zij voldoende mogelijkheden zien om grond met wortelstokken van duizendknoop op minimaal 3 meter diepte te verwerken.
Op dit moment is er in Nederland geen richtlijn of wetgeving over de verwerking van met duizendknoop vervuilde grond. In navolging van de wetgeving ten aanzien hiervan in Engeland is het de moeite waard te overwegen ook in Nederland regels op te stellen, zij het dat deze regels dan aangepast moeten worden aan de Nederlandse situatie en ook minder zwaar kunnen worden aangezet.
Preventietips
Risico | Beschrijving |
Bewustwording binnen de organisatie | Duizendknoop wordt makkelijk verspreid bij allerlei type (beheer)werkzaamheden. Herkenning van de plant (in alle groeistadia) en kennen van de risico’s van verspreiding en de gevolgen is een belangrijke stap om zorgvuldigheid in werken te vergroten. |
Bewustwording bij aannemers | Duizendknoop wordt makkelijk verspreid bij allerlei type (beheer)werkzaamheden. Bewustwording hiervan en zorgvuldig werken zijn belangrijke aspecten om verdere verspreiding tegen te gaan. Neem daarom bepalingen over duizendknoop op in bestekteksten, opdrachtbeschrijvingen, beheerplannen, etc. |
Monitoring | Wanneer een nieuwe groeiplaats wordt geidentificeerd en er snel actie wordt ondernomen, kan de duizendknoop relatief gemakkelijk en tegen relatief lage kosten verwijderd worden. Daarom wordt aanbevolen regelmatig te monitoren op duizendknoop, met name in risicogebieden waar bijvoorbeeld grondwerrkzaamheden hebben plaatsgevonden. De aanbeveling is om locaties van groeiplaatsen in een vrij toegankelijke landelijke database vast te leggen, zodat er makkelijk actuele informatie beschikbaar is. |
Grondwerkzaamheden | Om de verspreiding via grondtransport tegen te gaan, is het belangrijk de eis “duizendknoopvrij” te stellen (bijvoorbeeld in bestekken). Maar ook wanneer er gewerkt wordt met een gesloten grondbalans brengt dit risico met zich mee, er moet dan voor de werkzaamheden goed onderzocht worden of de grond wel van een duizendknoopvrije locatie afkomstig is. Ook dient de jaren na de werkzaamheden de locatie gemonitord te worden op eventuele inbrenging van duizendknoop. Maak gebruik van de RAW teksten voor grondwerk en duizendknoop. |
Maaien | Via maaimachines kunnen stukjes duizendknoop meegenomen worden naar andere locaties. Om dit te voorkomen, dienen machines schoongemaakt te worden na maaiwerkzzaamheden. Een optie is om duizendknoophaarden niet in de gewone maaicyclus mee te nemen, maar niet of apart te maaien. Maak gebruik van de RAW teksten voor maaien en duizendknoop. |
Groenverwerking of compost | Uit Engels onderzoek is gebleken dat de groei van wortelstokken van duizendknoop effectief wordt gestopt bij verhitting boven 55ºC gedurende 3 dagen. Hieruit kan worden geconcludeerd dat zowel de boven- als ondergrondse delen van duizendknoop door een gecertificeerde composteerinrichting kunnen worden verwerkt tot compost zonder dat er risico op verspreiding via deze compost bestaat. In Nederland bestaat sinds september 2015 het certificaat ‘erkende verwerker invasieve exoten’. Kijk op de website van BVOR voor het register van erkende verwerkers. |
Duizendknoop in omgeving | Bij aanwezigheid van duizendknoop in de omgeving bestaat het risico dat de plantendelen (onbedoeld) verspreid worden. Het risico daarop hangt onder andere af van het gevoerde beheer op beide locaties. Het is raadzaam in overleg te gaan met de eigenaar van het betreffende terrein. |